Keti Koti: verandering begint bij onszelf [COLUMN]

Door Usha Marhé – Als wij willen dat de toekomst over 30, of 50, of 150 jaar anders is dan nu, dan is het aan ons om daar gestalte aan te geven. Langer dan 150 jaar geleden stonden er witte en zwarte mensen op die zeiden dat de trans-Atlantische slavernij een misdaad tegen de menselijkheid en mensheid was. Dat herhaalden ze – vaak met gevaar voor eigen leven – keer op keer in een omgeving die dat eerst niet wilde horen. Maar ze bleven hun boodschap herhalen, totdat er naar ze werd geluisterd en er zoveel rumoer was dat de slavernij ook in Suriname werd afgeschaft. Dat herdenken en vieren we elk jaar met zijn allen op 1 juli.

Verandering begint altijd met een gedachte over een betere toekomst. Die gedachte wordt omgezet in woorden en daden. Het kunnen heel simpele daden zijn. Binnen de context van de officiële rassenscheiding in de Verenigde Staten weigerde de zwarte vrouw Rosa Parks haar zitplaats in een bus af te staan aan een witte passagier, en overtrad daarmee een racistische wet. Er volgde een lange strijd en uiteindelijk werden racistische wetten afgeschaft, met als gevolg dat wij hebben mogen meemaken dat Barack Obama de eerste zwarte president van de VS kon worden. Mahatma Gandhi dacht en zei: “Be the change you wish to see in the world”. He walked his talk: hij ruilde zijn westerse maatpak in voor een traditionele dhoti, geweven van Indiase katoen, gespte simpele sandalen aan zijn voeten en begon zo met zijn geweldloos protest – ahimsa – tegen de koloniale overheersing door Engeland. Na flinke strijd werd India na een aantal jaren een onafhankelijk land.

Verandering komt door verbinding te maken met dat wat je wil neerzetten en creëren. Dat is wat Rosa Parks en Mahatma Gandhi deden, zij wachtten niet tot het hun werd gegeven, zij begonnen er zelf mee. En wij kunnen dat ook. Het begint door niet het lijden eindeloos te herhalen, maar door je kracht op te roepen. Hoe willen wij dat onze toekomst eruit ziet? Willen wij integer en vanuit liefde met onszelf en met elkaar omgaan? Gunnen wij elkaar succes? Gaan wij elkaar naar beneden blijven duwen en trekken, of beslissen wij dat wij elkaar naar boven duwen, trekken en daar houden? Wij schrijven nu zelf het script van het verhaal dat wij in de toekomst aan onze nazaten willen vertellen. Hennah Draaibaar, Roy Silos, Rudi Moeridjan, Ernestine Comvalius, Sylvana Simons en Maureen Silos hebben al over hun script nagedacht.

Hennah Draaibaar
“Ik ben een sterke zwarte vrouw. Ik ben het niet geworden, ik ben het gewoon. Het zit in mijn genen. Ik ben een afstammeling van een zoutwaterneger. Mijn voorouders zijn met een schip van Afrika naar Suriname gebracht. Ze hebben de vreselijke reis overleefd en daarna de jaren van vernedering, mishandeling en uitbuiting. En toch zijn ze er in geslaagd te overleven. Dat maakt ze tot een super sterk ras. En daar stam ik van af. 1 juli is daarom voor mij een dag met twee gezichten. Een van bezinning om stil te staan bij datgene wat mijn voorouders hebben meegemaakt. En de belangrijkste is die van trots, dat ik afstam van een sterke zwarte vrouw die ooit in een schip naar Suriname is gebracht. Daar bouw ik mijn toekomst op. Jij toch ook?”

Roy Silos
“1 juli is voor mij niet het herhalen/zichtbaar maken van de pijn van mijn voorouders, maar het verder bouwen op de door hun bevochten ‘fysieke vrijheid’ voor de innerlijke en externe vrijheid van iedereen. Met onze huidige intellectuele wapens vechten we NU samen voor de collectieve duurzame, mentale en financiële vrijheid voor alle Surinamers waar ook ter wereld en bovenal samen voor de permanente borging van ons prachtig groen Suriname. Denken, doen en vooral durven….”

Rudi Moeridjan
“De slavernij die onze voorouders hebben gekend hebben we nu echt niet meer. Misschien geestelijk bij sommigen wel en bij anderen bij tijd en wijle ook, maar echt niet als vroeger. Dus laten wij hard werken en dit mooie land, los van onze politieke kleur, verder opbouwen. Gewoon zaken vanuit u als persoon bekijken en de mooie, goede maar bovenal juiste dingen doen, zonder uzelf af te vragen wat u ervoor terug moet krijgen. Want gelooft u mij, als u rustig gaat zitten en zaken gaat overdenken alsook vergelijkingen gaat maken met andere volkeren en gebieden, dan heeft u alvast als voorschot geboren te worden in een land met veel perspectief, haast ongerepte natuur, geen volkerengevecht of religieuze oorlogen, kortom een land om gewoon flink op te bouwen en het mooie, het natuurlijke te bestendigen.”

Ernestine Comvalius
“Vieren? Gedenken? We zijn er toch nog lang niet? Volgens mij volgen we een pad en zijn er mijlpalen. Daar sta je bij stil. Daar heb je rituelen voor. Je gaat terug naar het lijden vanuit de inzichten die je nu hebt, om te helen, op te ruimen of jezelf beter te begrijpen en versterkt nu verder te gaan. Je kijkt terug op de strijd van toen om je te laten inspireren, en om te weten dat verandering altijd mogelijk is of om trots te ontlenen aan die dappere voorouders. Nee, de geschiedenis van de Caribische mensen is niet begonnen bij de slavernij. Gelukkig maar. De invloed van die episode is echter nu nog voelbaar, en de kennis erover minimaal, vandaar dat er op dat terrein nog veel puin te ruimen valt. Ik blij ben met de vele nieuwe inzichten, de aandacht, publicaties, conferenties en tentoonstellingen.”

Sylvana Simons
“Keti Koti 2013. Het is niet de Vrijheid die werd gegeven, want net als de liefde hebben wij haar bij geboorte in ons. She was always ours. Het is de capitulatie van de het superioriteitsdenken en het ontdoen van fysieke ketenen, het veroordelen van geïnstitutionaliseerde onderdrukking, het accepteren van wat was, zodat het nooit meer hoeft te zijn. Work in progress. Dat vier ik vandaag. My way.”

Maureen Silos
“Dertig jaar geleden las ik het boek ‘Slavery and Social Death: A Comparative Study’ van Orlando Patterson, Jamaïcaanse historicus en socioloog, en één van de top slavernijdeskundigen in de wereld. Na dit boek was ik klaar met slavernij, omdat ik de complexiteit en de effecten eindelijk goed begreep. Ik ben ook gaan beseffen welke de uitdagingen zijn waar nazaten van slaven voor staan en heb sindsdien geprobeerd, in ieder geval in mezelf, iets te doen aan de destructieve effecten die generaties lang door kunnen gaan. Bij de viering van 150 jaar emancipatie hoop ik dat we ook stil zullen staan bij de toekomst van deze nazaten, zoals ‘wie we willen zijn en hoe we daar zullen komen’. In plaats van de nadruk te leggen op de ellende die onze slavenvoorouders hebben meegemaakt, is het misschien geen gek idee om op 1 juli na te denken over hoe dit geweld generatie na generatie wordt doorgegeven en terug te vinden is in onze onderwijs- en opvoedingsmethoden. Hoe onze identiteit mede gevormd is door deze gewelddadige geschiedenis, maar ook hoe we een nieuwe waarachtig vrije identiteit kunnen creëren, eentje die verder gaat dan zwart zijn, en die ook ideeën over wat het betekent om mens te zijn, incorporeert. Mens zijn is meer dan een huidskleur, meer dan een geografische afkomst en meer dan een geslacht. Hoe ook volledig mens te worden is de morele en filosofische uitdaging van nazaten van slaven.”

“Waar je vandaan komt, heb je niet in de hand, maar waar je naartoe gaat heb je in eigen hand,” zegt Jörgen Raymann in het boek ‘God is niet wit – ons slavernijverleden, wat doen we ermee?’. Wat betekent 1 juli voor u? En hoe kijkt u vooruit? Wat doet u met de vrijheid die u heeft om verantwoordelijkheid te nemen voor uw denken en doen? Onze toekomst begint vandaag. Nu.