Dubbelgevoel

19 oktober 2010

Door Iwan Brave – Zijn overlijdensadvertentie is in de krant verschenen. Met een foto zoals men hem vroeger heeft gekend. Jong, vitaal en gaaf. En niet zoals hij er in zijn laatste weken erbij lag. Gesloopt, versneld verouderd en tot op het bot uitgeteerd door de slopende en genadeloze ziekte kanker. Donderdagochtend blies Orrin Jardine (51) zijn laatste adem uit.

Hoeveel woorden ik er ook aan besteed; van binnen kan ik maar niet de juiste vinden, voor wat ik de afgelopen maanden van dichtbij heb meegemaakt. Het was in elk geval een kennismaking met de dood die tergend langzaam en onomkeerbaar bezit had genomen van een dierbare. Je kon slechts machteloos toekijken hoe het leven gestaag uit hem verdween. De ogen die zo nu en dan opflakkeren, terwijl het lichaam onherstelbaar verschrompeld is. In Orrins geval was het een doodstrijd met hoop tot het allerlaatste moment. Zonder die hoop had hij wellicht al veel eerder losgelaten. En niet zozeer uit angst voor de dood. Hij wilde vooral voor zijn jonge kinderen blijven. Een pure altruïstische motivatie.

Ik heb mij gekweten van stervensbegeleiding. Maar dan in voorzienende zin. Het was Orrins moeder die de zware last had een doodzieke te verzorgen, nota bene haar eigen zoon. Hij had uitwendige kanker op zijn meest intieme deel. Ga daar maar aan, vooral als het tot aan vier maanden geleden niet als zodanig was vastgesteld. Verstoken van gezondheidszorg lag Orrin op een obscure locatie weg te kwijnen als een verschoppeling. Want vele ‘vrienden’ dachten aan voodoo. Dan ben je in een tropisch ontwikkelingsland vol bijgeloof overgeleverd aan de demonen. Orrin had uit wanhoop een gang gemaakt langs luku- en dresiman. Die wisten te vertellen dat iemand ‘uit jaloezie iets op hem had gezet’. Een oudere vrouw had bij het zien van zijn tumor zo angstig geroepen dat hij wegmoest, dat Orrin vertelde: “Het leek alsof ze een demon op me zag zitten.”

Als ‘iedereen’ je in de steek laat, dan is daar gelukkig altijd nog God. Zonder dat hij al wist wat de kwaal was, concludeerde Orrin uiteindelijk: “Niemand heeft mij iets aangedaan. Ik verwijt niemand iets.” Daar begint het mee: jezelf bevrijden van een hoop angstaanjagende onzin. “Ik heb mijn leven in handen van God gelegd”, zei Orrin, die om vergiffenis had gevraagd omdat hij had gebeden om te sterven. “God heeft mij leven gegeven en ik heb het niet gewaardeerd”, was hij tot inkeer gekomen. Dat vond ik zo krachtig dat het mij extra inspireerde hulp voor hem te zoeken. Mijn doel was vooral erop gericht dat hij een menswaardig ziekbed had.

Na het artikel dat ik in juni over zijn smartelijke situatie schreef, kwam hulp op gang van barmhartige medeburgers: medisch, financieel en geestelijk. Toen daar de uroloog was die hem kosteloos wilde opereren, hadden we nog geen geld om zijn ligdagen te bekostigen. We klopten aan bij de overheid voor een ‘sociale kaart’. Het werd een bureaucratisch geloop van het kastje naar de muur. Kostbare tijd ging verloren. Ik schreef een brandcolumn. Dat leidde tot een gulle cheque van een bedrijf én een ‘sociale kaart’ van Volksgezondheid! Rap verzwakkend bleef Orrin hopen. Maar toen was de uroloog uitlandig. Bij diens terugkomst werd een operatiedatum geprikt. De operatie bleef echter de afgelopen weken uit vanwege tbc-gevallen in het enige ziekenhuis dat met een ‘sociale kaart’ werkt, waardoor maar geen opnameruimte vrijkwam voor Orrin.

De kanker was nu eenmaal daar, we hebben het te accepteren. Maar moeilijk te verteren is wat iemand concludeerde na Orrins dood: “Als je arm bent in Suriname, dan crepeer je.” Inderdaad: eerst geld dan levensreddend ingrijpen. Ik heb altijd gedacht dat het andersom was in een ‘geciviliseerde maatschappij’. Veel hartverwarmende barmhartigheid kwam los naar aanleiding van mijn artikelen, maar het Surinaams sociaal-maatschappelijk systeem is killing. Een dubbelgevoel waarvoor ik geen plek kan vinden. Maar dankbaar dat Orrin verlost is.

Iwan Brave