Fier en trots

Door Iwan Brave – De zon schijnt volop en overal breekt het tere welriekende lentegroen weer door. Ik ben op weg naar openbare school De Rozemarn, in Amsterdam-Zuidoost, waar de lancering plaatsvindt van het lespakket over het leven en werk van Anton de Kom. En tevens de première van de dvd-film ‘Vandaag schijnt de zon’, die onderdeel ervan is. Voor de vertoning en de speeches ben ik al te laat, maar mijn doel is om een lespakket te bemachtigen.

Aangekomen bij De Rozemarn, word ik aangenaam bevangen door de leefbare sfeer die er hangt. Het middagspeelkwartier, onder wakend oog van een creoolse en blonde lerares, loopt net af. “Alle kinderen naar de muur!” klinkt het op de toon van: ‘alle ballen verzamelen!’ Als speelse puppies geven de leerlingen hieraan gehoor. De Rozemarn, met haar mengelmoes aan etniciteiten, is een ‘zwarte school’. Hoe anders; hartje Bijlmermeer.

In de aula heerst een drukte van leerlingen, leerkrachten, journalisten en andere maatschappelijk bevlogen figuren. In de vertrouwde ons-kent-ons-sfeer van de Surinaamse gemeenschap loopt Prem Radhakishun dienstbaar rond met een schaal met minipasteitjes. Er zijn ook stokjes saté. “Je bent te laat”, komt een bekende op mij afgelopen. “Nee hoor, geheel volgens mijn planning.” Als ik hem vraag hoe de film was, antwoordt hij – nog steeds ontroerd: “Ik heb een traantje moeten wegpinken. Het leven van De Kom was aangrijpend.”

Ook andere reacties zijn lovend. Regisseur Ida Does is het middelpunt van felicitaties, complimentjes en bedankjes. Ze houdt drie creoolse jongetjes tegen. “Maak een foto van mij en hen”, roept ze naar een fotografe. “Zij waren mijn belangrijkste scriptadviseurs.” De jongens stralen trots. Ook de maakster van het ‘halfnaakte’ standbeeld van Anton de Kom – waarover binnen de Afro-Surinaamse gemeenschap gevoelens van verontwaardiging en gekwetstheid heersen – is er. De Kom ging westers gekleed met stropdas en hoed. Dan is het schrikken als je held zo uitgekleed staat op het doorgaans gure plein dat naar hem is vernoemd.

Mijn goedkeuring heeft het. Lang was mijn historisch bewustzijn over ons slavernijverleden slechts één van verdrukking, vernedering en makheid. Het boek ‘Wij slaven van Suriname’ van De Kom verrijkte het met elementen van verzet en strijd. Met trots las ik ook over hoe gevluchte slaven onverzettelijk en strategisch streden tegen soldaten van de koloniale onderdrukkers. Een strijd die leidde tot afgedwongen vrijheid voor binnenlandbewoners. ‘Wij slaven van Suriname’ bevat ingrediënten voor een spectaculair Hollywoodscript à la ‘Braveheart’. Dus als je het mij vraagt, ziet De Kom zichzelf liever afgebeeld als trotse verzetsslaaf, dan uitgedost in symbolen van het mensonterende imperialisme waartegen hij in opstand kwam. Met pen en woord. Dat neemt niet weg dat voor mijn gevoel het totstandkomingsproces van het standbeeld een zeperd van jewelste was, gezien de gekwetste emoties en teleurstelling binnen de doelgroep.

Ik vraag Ida Does hoe haar voornaamste scriptadviseurs naar dat standbeeld kijken. “De kinderen vinden het een prachtig”, zegt ze. “Een leerling zei zelfs: ‘Ik wou dat ik zo’n stoere opa had!’ Kinderen laten zich niet zo leiden door esthetische aspecten, maar zijn meer onbevangen dan volwassenen.” Hoe kijkt zijzelf er tegenaan? “Weet je, ik vind niet dat het standbeeld de discussie mag beheersen. Daarom heb ik het benaderd als een feit. En ik moet je eerlijk zeggen: zoals De Koms gelaat fier naar de lucht is gericht, zie ik een trotse zwarte man.”

De ambiance van creativiteit op De Rozemarn onderstreept mijn overtuiging dat niets mis is met zogenoemde ‘zwarte scholen’. De bevlogenheid waarmee een school wordt gedraaid, bepaalt de kwaliteit! Does beaamt dat. “Deze school wordt door Surinamers gemanaged”, benadrukt ze trots. Gelijkgestemd vertrek ik weer met een lespakket. Op het schoolplein wordt stadsdeelvoorzitter Elvira Sweet geïnterviewd door een lokale televisieploeg. Zoals leerlingen als onverzadigbare sponzen erom heen staan, is zeer bemoedigend. De Kom – uit Suriname verbannen en overleden als verzetsstrijder in een Duits concentratiekamp – kan ervan verzekerd zijn dat zijn geplante zaadje van historisch bewustzijn niet voor niets was. De jongste nazaten staan te trappelen om de levensvatbare boom tot fiere hoogte te bewateren.

Iwan Brave