8 december-herdenking

‘In 2010 autoritaire restauratie voorkomen’

Speech van Theo Para op de 8 december-herdenking in de Mozes en Aäron Kerk te Amsterdam.

Waarde nabestaanden, leden van de Tweede Kamer, vertegenwoordigers van de Republiek Suriname, dames en heren,

In haar documentaire over de worsteling van Suriname met zijn dictatoriale verleden, vroeg Babette Niemel aan politicus Henk Herrenberg of hij zijn voorman Bouterse ooit had gevraagd naar wat er werkelijk gebeurd was op 8 december 1982. Hij antwoordde ontkennend. Hij vond het niet nodig. Voor Herrenberg waren de misdrijven een kwestie van revolutie en contrarevolutie. Of zijn Baas zich had schuldig gemaakt aan massamoord, was voor hem niet relevant. Niet gedrag, maar macht bepaalde het gelijk van zijn Leider. Niet de feiten, maar de Leider vormde de bron van de waarheid. Daarom ook kon Herrenberg zonder ethisch ongemak onder het vaandel van ‘op de vlucht neergeschoten’ toen figureren als ‘informateur’ van de regering van de decembermoorden.

Anders ging het met journaliste Chandra van Binnendijk, ook propagandist van de dictatuur. In de dit jaar verschenen verzamelbundel over de Surinaamse persgeschiedenis – ‘ K’ranti !’ – deed zij een poging tot verantwoording van haar deelname aan het regime, ondanks de moorden. Dit is wat zij schreef :

‘ De eerste reactie is ontsteltenis en afschuw. Dat er een harde confrontatie zat aan te komen, was duidelijk. Maar dit is geen oplossing en kan nooit goed worden gevonden. Deze harde militaire aanpak van het politieke probleem zorgt voor heftige twijfels bij en heftige discussies tussen progressieve journalisten: moeten we stoppen of zullen we doorgaan? Een uiterst pijnlijk dilemma. Als je stopt en daarmee dus het zinkende schip verlaat, zou dat dan niet een uitermate laffe houding zijn? Het betekent de zaak van de revolutie in de steek laten; de idealen loslaten waarmee je met hart en ziel jarenlang verbonden bent geweest; kameraden de rug toekeren. De militairen hebben in deze crisis een oplossingsmodel toegepast dat absoluut niet strookt met onze opvattingen. Maar je in een noodsituatie uit morele verontwaardiging omdraaien en weglopen, heeft voor velen van ons toch het beeld van een zinkend schip verlaten. Dat kun je niet doen. Dus blijven we aan boord. Met alle verwijten van collaboratie met moordenaars.’ (K’ranti!, De Surinaamse pers 1774-2008, 2008, pag. 205/206).

In tegenstelling tot Herrenberg, herkent en erkent Van Binnendijk een moreel dilemma. Echter, zij deinst ervoor terug het dilemma te onderzoeken, bevangen als zij is door de emotie van subassertief loyalisme. In haar emotie klinkt niet de echo van de journalistieke mores, die wortelt in onafhankelijkheid, maar de paniek van de partijganger. Emotie kent een zogeheten refractaire periode, waarin wij niet toegankelijk zijn voor feiten en meningen die de betreffende emotie tegenspreken. Van Binnendijk is er niet in geslaagd aan die refractaire periode te ontsnappen. Daarom lezen wij bij haar slechts een eenzijdig, sentimenteel redeneren tegen de optie van de riskante, maar consistente stellingname tegen de moorden. Moorden, waarbij ook vijf collega-journalisten het slachtoffer werden, omdat zij de ‘contrarevolutionaire misdaad’ hadden begaan hun vak uit te oefenen.

Een geloofwaardige verantwoording vraagt om het expliciet maken van de normen en waarden waaraan de gedragsopties worden getoetst. Het vraagt om het zichtbaar maken van de wijze waarop ook de belangen en gevoelens van anderen, bijvoorbeeld de slachtoffers en de nabestaanden, zijn meegewogen. Dat heeft van Binnendijk nagelaten. Anders zou ze de 8 decemberrepressie niet duiden als‘confrontatie’. De krachtsverhoudingen waren daarvoor te asymmetrisch. Een tot de tanden gewapende, kwaadaardige, Gideonsbende schoot zonder vorm van proces vijftien ongewapende critici dood, dat heet geen confrontatie mevrouw Van Binnendijk, maar een massaslachting. Wie enig mededogen heeft met de nabestaanden ziet in zo een slachting geen ‘oplossingsmodel’. Wie zicht heeft op de belangen en eer van de militaire professie, maakt onderscheid tussen een harde militaire aanpak en misdrijven tegen de menselijkheid. 8 December 1982 was niet in lijn met de gedragscode van de militair, maar met die van de sociopathische crimineel!

Herrenberg en Van Binnendijk demonstreerden een ethisch analfabetisme, dat we ook terugvinden bij Irvin Kanhai, de advocaat van hoofdverdachte D.D.B., Die is erin geslaagd met zijn wrakingszucht de voortgang van de inhoudelijke behandeling van de 8 decemberstrafzaak ernstig te stagneren. Hoewel het Hof van Justitie nu daar korte metten mee heeft gemaakt, wil ik daar toch wat over zeggen. De functie van advocaat is onmisbaar voor het rechtssysteem. Onafhankelijkheid van advocaten jegens staat, rechters én cliënt vormt de basisvoorwaarde voor de advocatuur. In een geciviliseerde samenleving leidt de verdediging van de cliënt door zijn advocaat, niet tot identificatie van de advocaat met de belangen van cliënt. Een advocaat die zijn onafhankelijkheid jegens zijn cliënt verkwanseld, door zich tot verlengstuk van zijn cliënt te maken, brengt dan ook schade aan de goede naam van zijn professie.

Freddy Kruisland, advocaat van de nabestaanden, heeft op radio ABC, Kanhai kritisch herinnerd aan de gedragregels van de advocatuur, en het onethisch genoemd als een advocaat het rechtsbeloop ondermijnt. Maar Kanhai doet meer, hij voert de politieke leuzen van zijn cliënt, door te pleitten voor stopzetting van het strafproces en vervanging daarvan door een ‘waarheidscommissie’. ‘We moeten niet tegenover elkaar zitten, maar naast elkaar en samen kijken hoe we het in de toekomst kunnen voorkomen.’ Kanhai heeft kennelijk niet door dat die drogredenering de afschaffing van het strafrecht impliceert. Maar hij neemt deze risico’s voor zijn professioneel imago, omdat hij met zijn cliënt, zijn eigen politieke biografie verdedigt, zijn PALU was immers de grote politieke profiteur van de decembermoorden. Wat onze advocaat in de rechtszaal beoogt, streeft het nieuwe monsterverbond van de partijen van de 8 decemberverdachten, in de politiek na, sabotage van de onafhankelijke rechtsgang en continuering van de cultuur van straffeloosheid in Suriname.

Beste aanwezigen,

Gerard Spong vertelde tijdens een van de vorige herdenkingen het verhaal van een jonge militair die was aangewezen voor het executiepeloton, maar weigerde daaraan deel te nemen. Het verhaal heeft mij al die tijd bezig gehouden. Ik sprak er met enkele Surinaamse oud-legerofficieren over en allen verzekerden mij dat zo een daad uitermate heldhaftig was, omdat, zeker binnen de beklemmende context in het Fort Zeelandia, de dood erop kon volgen. Die jongeman, tot nu toe publiek, zonder naam, kreeg klappen voor zijn daad en werd afgevoerd. Hij koos er later voor als chauffeur bij de ambulance te gaan werken. Wij moeten een manier vinden om dit verhaal aan elke Surinamer te vertellen, de jongeren in het bijzonder. Want dit zijn de voorbeelden die de hoop op een betere toekomst in zich dragen. Niet buigen voor de barbarij, maar trouw blijven aan de menselijke waardigheid. Weigeren te leven in de leugen, vasthouden aan wat we in ons volkslied bezingen: ‘Recht en waarheid maken vrij!’

Dat is ook de opdracht die de vijftien slachtoffers van 8 december 1982, ons nalieten. En ik moet u zeggen, de standvastigheid en assertiviteit van minister Chandrikapersad Santhoki van Justitie en Politie, midden in het spervuur van laster, smaad en dreigementen, laat er geen misverstand over bestaan: hij heeft die opdracht opgepakt! En niet hij alleen, ook de mensenrechtenactivisten en democratische krachten in Suriname hebben die opdracht tot de hunne gemaakt. Dank zij hun inspanningen werd Suriname dit jaar partij bij het Statuut van Rome. De internationale rechtsbescherming van het Internationaal Strafhof, tegen misdrijven tegen de menselijkheid, oorlogsmisdaden en genocide, zal ook voor de Surinaamse bevolking gelden.

Beste mensen,

Niet eerder in de post-dictatoriale periode heeft Suriname 8 jaren aaneen – onder een democratische regering geleefd. De vooruitgang op financieel en economisch gebied is door het IMF en andere internationale organisaties geobjectiveerd. Het land heeft weer een stabiele munt. De bedrijvigheid en sfeer in het land zijn aanzienlijk genormaliseerd. Suriname is een favoriete bestemming van Nederlandse stagiaires. Het internationaal imago van Suriname en de internationale samenwerking zijn dramatisch verbeterd. De rechtsstaat is sterker geworden, getuige ook de voortgang van het 8 decemberproces. Echter, op terreinen als deugdelijk bestuur, corruptie- en armoedebestrijding liggen nog grote uitdagingen, een groot deel van de bevolking leeft onder de armoedegrens. Het is zaak, met name ook in 2010, dat de pluriforme democratische en mensenrechtenbeweging in en buiten Suriname het gemeenschappelijke belang van de integriteit van de politieke macht voor ogen blijft houden, opdat de sociaal-economische en rechtsstatelijke vooruitgang kan worden geconsolideerd en uitgebouwd, terwijl de autoritaire restauratie wordt voorkomen.

Ik dank u voor uw aandacht.