Laatste opdracht

5 oktober 2008

Door Iwan Brave – Niet lang nadat ik in 1996 naar Suriname was geremigreerd, werd ik gegrepen door het nieuws over de dood van acteur Gerard Thoolen. Ik had niets persoonlijks met Thoolen. Maar door zijn dood bleek Nederland voor mij ineens een boom waarvan de bladeren alleen nog maar konden af vallen. Door de afstand kon ik niet meer kennis nemen van nieuwe loten. Nu ik weer bijna twee jaar geleden ben teruggekeerd, ervaar ik datzelfde machteloze gevoel met Suriname. Twee weken geleden las ik op het Internet: ‘Grote belangstelling bij afscheid Nico Waagmeester.’ Dat kwam als een dubbele schok. Ik nam niet alleen kennis van zijn overlijden, Waagmeester bleek ook al te zijn verstrooid als as.

Waagmeester was een van mijn allereerste ontmoetingen in het Surinaamse maatschappelijk veld. Met zijn karakteristieke verschijning leek hij op de enige overgeblevene van de Drie Musketiers. Hij was ook net zo strijdlustig als een musketier als het ging om ontplooien van initiatieven en mensen enthousiasmeren het voortouw te nemen, in plaats van blijven klagen langs de zijlijn. Waagmeester mocht dan wel een vijftiger zijn maar hij stroomde over van energie. De man draaide dagelijks tot in de late uurtjes op volle toeren alsof Suriname geheel niet in de tropen lag. En als je dan zag bij hoeveel stichtingen, organisaties en instellingen hij ook nog actief betrokken was, dan vroeg je je echt in gemoede af: ‘waar haalt hij al die tijd en energie vandaan?’

Ik heb Waagmeester leren kennen ten tijde van de oprichting van Stichting Schoon Suriname. Ondanks zijn hoofddoel van samenbundeling maakte zijn ongekend hoge tempo van hem toch ook de eenzame pionier. Waagmeester wist zijn ideeën eveneens tomeloos te spuien op papier en vulde daarmee talloze kolommen in periodieken en dagbladen. Waagmeester dacht nu eenmaal niet in termen van ‘concept’ of ‘draft’. Hierdoor kon ook het vertekende beeld ontstaan dat een organisatie of initiatief (waarbij hij betrokken was) op rolletjes liep, terwijl in werkelijkheid nauwelijks schot in de zaak zat. En als er kritiek op hem te leveren was, dan was het wel dat hij door zijn ideeënstroom en enthousiasme soms zo vaag uit de bocht kon komen, dat je je afvroeg: ‘Nico, kan je het zelf nog wel volgen?’ Zo had hij over uiteenlopende nationale, regionale, mondiale en religieuze vraagstukken een visie. En wel op basis van documentkennis, belezenheid én bevlogenheid.

In het huidige postdictatoriale Suriname is weer sprake van een levendig veld van NGO’s en burgerlijk initiatief, met Waagmeester als ongeëvenaarde voortrekker. Hij wist ook zijn kritische kijk – op met name politici en (kerkelijke) beleidsmakers – te combineren met oeverloos geduld met de algehele Surinaamse apathie. Zijn grote liefde voor het land kwam hierin tot uiting. Waagmeester leefde dusdanig ‘alleen voor anderen’, dat hij het predikaat ‘Srananman’ volop verdient. Hij wist als geen ander dat Suriname het uiteindelijk toch zal moeten doen met de Surinamers zelf. Dus ergernissen aan de hand van ‘internationale maatstaven’ waren niet aan hem besteed. Hij hoefde ook nooit met de eer te strijken. Vandaar dat Waagmeester vrijwel nooit onder zijn eigen naam schreef. Hij volstond veelal met rubrieksnamen en pseudoniemen.

Met de dood van Waagmeester is niet alleen een zuurstofrijk blad gevallen van de Surinaamse boom, maar eveneens een tijdperk afgesloten. “Dat gevoel heb ik ook”, zei zijn vrouw Marijke die ik via de telefoon sprak. Nico is overleden aan de slopende gevolgen van een tumor. Hij is maar 65 jaar geworden. Hoewel ‘kortstondig’, heeft hij aan het eind van zijn ziekbed erg geleden. Maar ook vanwege de staat waarin de Surinaamse gezondheidszorg verkeert. Daarom heeft hij zijn zoon als laatste opdracht meegegeven: “Je moet vertellen hoe slecht en onmenselijk de gezondheidszorg in Suriname is.” Waagmeester doelde niet alleen op de materiële omstandigheden maar ook de wijze waarop bepaalde medici en verpleegkundigen met patiënten omgaan.

Vlak nadat Waagmeester tijdens zijn kruisweg een ziekenhuis in Paramaribo had verlaten, had een kleine wervelstorm een deel van het dak afgeblazen. Precies waar Waagmeester lag, waren brokstukken terechtgekomen. “Wat een geluk dat Nico net weg was anders was het fataal afgelopen voor hem”, vertelde Marijke. De positieve uitschieters daargelaten, zou ik over de ziekmakende Surinaamse gezondheidszorg als volgt willen sluiten. Pas nadat je als verkeersslachtoffer bij de afdeling ‘spoedeisende hulp’ bent afgeleverd, besef je hoe je anderhalf uur lang relatief comfortabel op het hete asfalt hebt liggen bakken, in afwachting van de rammelende ambulance. Nico, bij deze verwoord ik jouw laatste noodkreet. Tot de volgende lente.

Iwan Brave
Dit is een bewerking van een radiocolumn voor www.faya.fm (Salto Amsterdam)