Vergelding

Door Iwan Brave – Ik hou van het woord wraken. Vooral ook vanwege zijn specifieke Surinaamse betekenis. Als je boos bent op iemand, dan zeg je: “Ik wraak op hem?” Heeft verder niets met wraakneming te maken. Juridisch is wraken de wettelijke mogelijkheid van een partij te verzoeken dat een bepaalde rechter de zaak niet beoordeelt, wegens feiten en omstandigheden die kunnen leiden tot rechterlijke partijdigheid.

Wel; dan is binnen de kleine Surinaamse ons-kent-ons-samenleving al snel grond voor wraken van een rechter. En Suriname telt slechts 15 actieve rechters. Terwijl voor een acceptabele rechtsgang minstens 52 rechters nodig zijn, aldus lokale deskundigen. Dus je kunt je voorstellen dat vanwege dit schrijnend tekort een wrakingverzoek in Suriname weinig kans van slagen heeft. Maar desondanks is het een geliefd vertragingsmiddel. Vooral topstrafpleiter Irvin Kanhai – de Surinaamse Moszkowicz – maakt graag gebruik ervan. Want het betekent – in de toch al danig verstopte Surinaamse rechtsgang – al gauw weer een paar maanden vertragingswinst. Het was dan ook voorspelbaar dat Kanhai ook bij zijn verdediging van Desi Bouterse in het Decembermoordenproces zou grijpen naar het wrakingmiddel.

Niet zelden komt Kanhai met gegronde redenen, die in Nederland zouden leiden tot een succesvol wrakingverzoek. Maar niet in Suriname vanwege de dunne rechterlijke spoeling. Zo dun zelfs dat je de nukkige kortgedingrechter gewoon weer tegenkomt bij de bodemprocedure. Of dat de rechter-commissaris ook later als rechter je eindvonnis velt. Met een beetje geluk – of pech – ook nog in het hoger beroep. En regelmatig moet de hofpresident oordelen over zijn eigen gewraakte bevoegdheid ten aanzien van een bodemprocedure terwijl hij je al als kortgedingrechter in het ongelijk heeft gesteld! Hij moet wel deze drie petten tegelijk dragen vanwege het schrééuwende tekort aan collega’s.

Nee. Een rechter in Suriname moet het daarom heel bont hebben gemaakt wil een wrakingverzoek succesvol zijn. Zoals eerder dit jaar een beoogd krijgsraadlid voor het Decembermoordenproces al bij voorbaat het veld moest ruimen. Hij bleek niet alleen voormalig wapenbroeder van couppleger Desi Bouterse. Er dook zelfs een compromitterende foto op. Daarop zit dat krijgsraadlid als jonge militair gehurkt met een geweer naast de zwaargewonde tegencouppleger Hawker, die later standrechtelijk – én liggend – zou worden geëxecuteerd. Zo bont moet je het dus hebben gemaakt als Surinaamse rechter. Maar je hoeft niet te komen met argumenten als: die rechter is een ‘neef’ van de tegenpartij, of een ‘oom’, een ‘tante’ of ‘partijaanhanger’. Zelfs niet als hij de bijna-tweelingbroer is van de strafpleiter. Dan zeggen ze gewoon: “Da san?” (Maar dan juridisch ingekleed.)

Je lacht erom. Begrijpelijk. Dat moest ik ook toen Radovan Karadzic – de ‘beul van Bosnië’ – van de week klaagde dat hij geen kans maakt op een eerlijk proces bij het Joegeslavië-tribunaal. Hij mag blij zijn dat hij niet aan Surinaamse toestanden is overgeleverd, was mijn gedachte. Karadzic had ook een wrakingverzoek ingediend tegen de Nederlandse rechter, Alphons Orie. Omdat Nederlandse blauwhelmen destijds machteloos toekeken bij massaslachting van ongewapende moslimmannen door Servische milities. Dus Karadzic vreesde een partijdige Nederlandse rechter. Orie is van de zaak gehaald onder het mom van: ‘betere verdeling van de werkdruk’ van strafkamers binnen het Joegeslavië-tribunaal. Karadzic krijgt nu een Jamaicaan als voorzitter. Met dit Caribische alternatief komt hij toch nog dichtbij Surinaamse sferen. Maar dit terzijde.

Toch vindt Karadzic nog steeds dat hij geen kans maakt op een eerlijk proces. Omdat de belangrijkste functies bij het tribunaal – redeneert hij – worden bekleed door personen uit NAVO-landen. Dus wil meneertje natuurgenezer worden “vrijgelaten”! Hoewel ik geen voorstander ben van oog om oog, dacht ik bij mezelf: ‘Die ex-beulen en ex-dictators dúrven hoor; wat waren de kansen van de tientallen tot duizenden slachtoffers die zij rücksichtslos hebben laten afslachten?!

Het voerde mij terug naar wat Bouterse ooit heeft gezegd over zijn felle tegenstander advocaat Spong, verwijzend naar diens seksuele geaardheid: “Spong is genetisch defect.” Spongs rake repliek was: “Liever genetisch defect dan ethisch defect.” Dat is exact wat in mij opkwam, luisterend naar Karadzic’ argumentatie: éthisch defect. Zoals de meeste dictators en beulen. En niet zelden komen ze er ook nog juridisch mee weg. Alleen Saddam Hussein is het niet gelukt. Wel zo effectief dat Arabisch recht: niet te lang haarkloven, maar afhakken die kop, of opknopen die strot! Maar ja, ik hou me toch liever aan Gods prerogatief: “Míj is de wraak en de vergelding.”

Iwan Brave

Dit is de bewerking van een radiocolumn voor Faya FM (Salto Amsterdam)