Vrije woord

Door Iwan Brave – In de ruim tien jaar die ik in Suriname heb gewoond, heb ik ruimschoots gebruik gemaakt van het recht van vrije meningsuiting. Zodanig zelfs dat ex-dictator Desi Bouterse – toen zijn NDP regeermacht had – op de staatstelevisie verkondigde: “We hebben geen andere keus dan meneer Brave het land uit te zetten.” Ik zat die avond niets vermoedend thuis toen een collega mij belde: “Doe de televisie aan, Bouterse heeft het over je!” Ik was me echt van geen kwaad bewust. Wat bleek. Er waren toen vermeende coupberamers hardhandig en tot bloedens toe gearresteerd. En Bouterse had ongenaakbaar verklaard dat hij overal in de samenleving ‘oren en ogen’ had.

En dat had bij mij ook het beeld van Griekse tragiek opgeroepen. Als je overal oren en ogen hebt, betekent dat ook een hoop potentiële Brutusen om je heen. Dus Bouterse zijn kracht was tevens zijn zwakste plek, had ik in een column betoogd. En als er inderdaad sprake was van een gezamenlijke aanslag jegens hem, betoogde ik verder, dan was dat zeker in de kleine Surinaamse samenleving niet zo slim. “Dus wie een geslaagde aanslag op Bouterse wil plegen zal dat in zijn eentje moeten doen”, concludeerde ik. Maar deze gehele context is toen weggelaten. Het enige wat een pajongwaaier als voorzet op de staatstelevisie gaf was: “Brave zegt dat als je een aanslag op Bouterse wil plegen, je dat in je eentje moet doen.” Nou, dat was niet niks. Het was ook nog een column die in de Volkskrant was verschenen, dus ik had heel wat uit te leggen aan Bouta-aanhangers op straat, die gelukkig waarde hechtten aan een weerwoord.

Ook ben ik regelmatig geïntimideerd door directe bodyguards van Bouterse. Na persconferenties of tijdens demonstraties werden mij dingen toegefluisterd zoals: “We gaan je vragen leren stellen.” En: “Je denkt zeker dat we met je gaan blijven lachen.” Het klinkt wrang, maar ik voelde me gesterkt door de Decembermoorden. Die fout begaan ze geen tweede keer, was mijn gedachtegang. Zeker niet als ze beweren een nationale ‘democratische’ partij te zijn. En uiteraard was God mijn hoeder.

Een volgende publieke aanvaring die ik had met NDP-aanhangers, was toen Bouterse werd geïnstalleerd als parlementslid. “Bent u Surinamer?” werd er retorisch gevraagd aan mij, terwijl ik door hun leider nadrukkelijk als ‘abani’ werd afgeschilderd. Ik dacht: laat ik het voor de afwisseling met een tegenvraag beantwoorden: “Bent ú Surinamer?” “Ja, en ik hóu van mijn land!” Toen floepte uit mijn mond: “Dan kan ik mij niet voorstellen dat je op zó’n leider stemt.” Boem! Holy shit, dat was nog eens wat je noemt een vonk in het kruidvat, en ik werd op het Onafhankelijkheidsplein nagejaagd door moesjes – met paraplu’s – die mij deden denken aan mijn wijlen lieve oma Dodo. Interessant was dat er Freudiaans werd gegild: “Brave zegt dat we op een moordenaar stemmen!”

Enfin. Kort na de staatstelevisiewaarschuwing was er weer een massabijeenkomst bij de NDP. Ik besloot low profile te gaan en nam helemaal achterin plaats op de publieke tribune. Maar de conferencier had me snel gespot. “We zijn een democratische partij en iedereen is welkom. Komt u naar voren meneer Brave!” galmde het oorverdovend door de megaspeakers. Ik wenste dat ik Hans Klok was, maar vermande mij. Terwijl ik met kloppend hart in mijn keel door de arena richting podium liep, werd een spotlight op mij gericht. All eyez on me. Sommige vijandig: is dat-ie verrader; sommige verbaasd: huh, is dat Oscar Harris? Maar bij de perstafel aangekomen zag ik aan de bewonderende blikken van een aantal jonge Surinaamse collega’s, dat ik er goed aan had gedaan. Op dat moment realiseerde ik dat het vrije woord in Suriname weer een stukje terrein had gewonnen op angst en intimidatie. Geen slechte bijdrage voor een ‘landverrader’.

Mijn belangrijkste overweging om me toch ‘in het hol van de leeuw’ te begeven, was omdat ik niemand beledigd of kwetste. Ik deed mijn werk. Als ik dan hier de opgelaaide commotie volg naar aanleiding van de arrestatie van cartoonist Nekschot, dan denk bij mezelf: waar hebben ze het over? Dus omdat je het in de vorm van tekeningen verpakt, valt vrijuit beledigen en kwetsen onder vrije meningsuiting? Dus omdat één extremist het hand van een vrouw weigert, geeft dat jou het recht een complete geloofsgroep door het slijk te halen?

Inderdaad: vrijheid van meningsuiting en expressie. Echter: ‘Behoudens ieders verantwoordelijkheid volgens de wet’. Als journalist pur sang heb ik geen problemen met de tekeningen van Nekschot. Als democraat pur sang heb ik evenmin problemen ermee dat justitie – ná publicatie – het aan de rechter ter toetsing voorlegt. Opdat het recht van ‘vrije woord’ van grote intrinsieke waarde blijft en door niemand wordt bezoedeld.

Vorm je eigen mening en zie: telegraaf.nl

Iwan Brave